Cách chọn thực phẩm an toàn là vấn đề của tất cả mọi người. Sau thời điểm cá chết hàng loạt – vụ án Formosa, cách chọn thực phẩm càng được quan tâm hơn nữa. 10Hay.com tổng hợp các kinh nghiệm trên khắp cả nước để giới thiệu cho bạn 10 cách chọn thực phẩm an toàn nhất cho gia đình bạn.
1. Chọn cá, hải sản
- Nên mua khi chúng còn sống, đang bơi trong nước.
Cá : Chọn những con mắt sáng, chạm vào bơi nhanh. Cá còn tươi có miệng ngậm kín, thân cá rắn chắc, đàn hồi, không để lại vết ấn của ngón tay trên thịt cá. Vảy cá xếp đều, trắng, không bong tróc, bám chặt thân cá, không mùi hôi khó chịu. Mang có màu đỏ hồng, không bị nhớt. Mang cá dính độc sẽ không sáng trơn, hơi thô và có màu hồng thâm đậm. Cá tươi có mắt to, sáng trong, hơi lồi ra ngoài, chất nhờn trên thân mình phải trong, bụng cá lép, không vỡ, bỏ con cá vào nước thì cá chìm xuống.
Cách chọn thực phẩm an toàn vẫn là không chọn loại cá bị nhiễm độc nặng – mình cá không còn nguyên, đầu to đuôi nhỏ, lưng cong gù thậm chí có u, da vàng và đuôi xanh hoặc có những mùi bất thường như mùi tỏi, dầu hôi…
- Tôm, tép : vỏ phải sáng lóng lánh, dài và trơn láng.
- Nghêu, sò, ốc : còn sống.
- Mực nang : nên chọn mực có thịt trắng,
- Mực ống : nên chọn loại vừa, không quá lớn, chưa vỡ túi đen.
2. Chọn thịt
Thịt là thực phẩm cung cấp chất đạm và chất béo cho cơ thể, năng lượng do chất béo cung cấp lớn hơn gấp 3 lần năng lượng do chất tinh bột tạo ra. Vì thế ta thường cảm thấy nếu ăn thịt đủ khối lượng thì sẽ lao động khoẻ hơn, cảm thấy ít mệt hơn.
Trước tiên cần tìm hiểu nguồn gốc cung cấp thịt hay người kinh doanh buôn bán. Dấu hiệu nhận biết là dấu chứng nhận của cơ quan thú y trên sản phẩm và nhãn mác. Ngoài ra, cũng cần quan tâm đến vệ sinh của quầy bán thịt nữa.
Thịt bò : nên chọn loại thịt có thớ khô ráo, màu đỏ tươi (người mắc bệnh ung thư không nên ăn thịt bò kể cả thịt lợn – thịt đỏ).
Thịt lợn : Nên chọn thịt lợn màu hồng tươi, bề mặt khô mịn, không bị nhớt, khối thịt rắn chắc, da mỏng, có độ đàn hồi cao, ấn ngón tay vào thịt tạo thành vết lõm nhưng không để lại dấu vết khi nhấc ngón tay ra. Nếu thấy mặt thịt thô ráp, ngửi không có mùi thơm của thịt, đề nghị người bán rạch một lằn dao vào thớ thịt, xem bên trong có màu tươi hồng của thịt (thịt lợn) hoặc màu đỏ tươi (thịt bò) thì thịt đó vẫn còn tươi.
Cách chọn thực phẩm an toàn là không mua thịt có màu sẫm, hoặc có vết bầm ở cơ hoặc các nốt hoặc đám xuất huyết trên da vì đó là các dấu hiệu thịt gia súc, gia cầm đã chết hoặc mắc bệnh hoặc do nhuộm màu. Thịt tươi, lớp mỡ sẽ có màu sáng bóng, có độ rắn. Loại thịt có mỡ hơi vàng là heo bệnh, có những hạt đốm trắng là bào nang sán.
Thịt gà : Chọn con khỏe mạnh, mào đỏ tươi, da và lông mềm mại, lỗ chân lông nhỏ, hậu môn không ướt và đỏ, đùi to, chắc, chân nhỏ. Nên chọn gà mái tơ. Với gà công nghiệp, nên chọn có trọng lượng từ 2kg trở lên, nếu mua gà làm sẵn nên chọn con có màu vàng nhạt bởi vàng đậm có thể do người bán ngâm vào nước có pha bột sắt.
Thịt vịt : Chọn mua con trưởng thành và béo, ức tròn, da cổ và da bụng dày, mọc đủ lông, mỏ nhỏ và hơi cứng, xách thấy nặng tay. Thịt vịt đực ngon hơn vịt cái.
Với thịt gia cầm lựa thịt có màu sắc tự nhiên, từ trắng ngà đến vàng tươi, mắt sáng. Thịt cần có da kín, lành lặn, không có vết bẩn, vết bầm, mốc meo hoặc vết lạ. Thịt gia cầm hỏng thường có màu vàng thẫm, vàng tím hoặc vàng tối sẫm, mắt vẩn đục.
Để giảm mùi hôi, khi luộc thịt có thể cho một ít giấm và một ít muối vào nồi nước đun sôi. Sau đó cho thịt vào chần khoảng 3 phút rồi vớt ra và cho vào nồi khác luộc tiếp. Khi luộc thịt cho thêm một củ hành đập dập và vớt bọt thường xuyên sẽ làm thịt sạch và hết mùi hôi. Ngoài ra, sau khi luộc thịt chín có thể cho thêm vào vài giọt rượu trắng vào nồi rồi vớt ra để ráo nước, thịt sẽ không còn mùi hôi và sẽ thơm ngon hơn.
3. Chọn trứng
Cách chọn thực phẩm an toàn là nên chọn những quả vỏ sạch, màu tươi sáng, không có những vệt xám đen, vỏ dày không nứt vỡ, cầm trứng đưa lên gần tai lắc nhẹ nếu không nghe thấy tiếng kêu là trứng tươi, hoặc dùng ngón trỏ và ngón cái cầm vào hai đầu của quả trứng giơ về phía ánh sáng, nhìn phía đầu to của quả trứng nếu thấy kích thước bóng khí càng nhỏ thì trứng càng tươi.
Trước khi chế biến, để biết trứng còn dùng được không thì có thể ngâm trứng vào nước, nếu thấy trứng chìm là trứng vẫn còn tươi, trứng lơ lửng trong nước là trứng không còn tươi nữa. Nếu trứng nổi hẳn lên mặt nước thì không nên sử dụng để chế biến thức ăn. Hoặc sau khi đập trứng, thấy lòng trắng trứng thu gọn quanh lòng đỏ (lòng đỏ nguyên vẹn và nổi tròn hẳn) hoặc sau luộc trứng, bổ đôi quả trứng nếu thấy lòng đỏ nằm chính giữa, không sát vào bên nào là trứng mới.
4. Chọn rau, củ quả
Yếu tố đầu tiên, nên lựa chọn địa điểm bán hàng có uy tín, chất lượng. Lựa chọn những loại rau củ màu sắc tươi xanh tự nhiên, cầm chắc tay, nặng tay, bề ngoài nguyên vẹn không bị trầy xước.
Rau : Nên chọn rau có màu tươi sáng không héo úa, dập nát, không dính bẩn, không mùi lạ, cánh lá cứng cáp, không mềm. Cầm cây rau lên thân cây rau sẽ nằm thẳng, không mềm rũ xuống là rau mới. Sờ thân cây rau không có nhớt vì nhiều khi lá héo được người bán hàng vứt bỏ nhưng những lá thối sẽ tạo nhớt trên thân. Cuống lá rau phải còn xanh, mập. Không chọn loại có dấu hiệu bất thường như quá mập, quá phồng hoặc dính các hạt bụi nhỏ. Tránh mua rau có rễ bám nhiều đất vì đó là nguồn vi sinh gây hư hỏng nhanh rau quả.
Đối với một số loại rau ăn lá cách chọn thực phẩm an toàn là không nên chọn rau có bề mặt nhẵn bóng, xanh mướt vì có thể sản phẩm đó được sử dụng các loại phân bón lá và thuốc bảo vệ thực vật vẫn còn tồn dư trong rau và bề mặt. Không nên mua những loại rau mà nhìn quá “ngon” như lá rau non hơn bình thường, lá màu xanh đen, giòn và hầu như không có vết sâu bệnh hại, bởi đây là những loại rau đã được sử dụng nhiều hóa chất bảo vệ thực vật gây hại tới sức khỏe con người.
Củ : Trơn nhẵn, da căng, không bị dập nát, màu sắc củ phải đồng nhất. Không mua những loại thực phẩm đã mọc mầm nhất là khoai tây, vì trong những mầm này có chứa chất solanine rất đắng và độc, sử dụng quá nhiều chất này có thể gây ngộ độc và ung thư, trong những trái cà chua xanh cũng có chứa nhiều chất solanine, cần phải ủ cho cà chua chín ngả sang màu đỏ để làm mất đi chất solanine rồi mới nên ăn.
Khi chọn các loại đỗ quả, mướp đắng nên chọn quả có cuống to màu xanh tươi, thân mềm, hạt không lớn, không nhỏ.
Không nên mua những loại củ quả được gọt sẵn ngoài chợ là cách chọn thực phẩm an toàn vì chúng không đảm bảo và những người bán có thể gọt bỏ đi những củ sâu bệnh để gọt chung vào đó, đồng thời nước ngâm hoa quả của họ không được đảm bảo vệ sinh, có thể khiến nhiều vi sinh vật bám vào đó.
Mùa nào thức nấy, luôn chọn mua hoa quả Việt Nam thay vì hoa quả nhập khẩu. Xem mã code (barcode) ghi trên sản phẩm nếu có đầu 9 là hoa quả hữu cơ.
Những quả có cành như vải, nhãn, nho thì bẻ cành xem thử, nếu lõi cành bên trong màu xanh, thơm mùi nhựa cây thì quả đó mới thu hoạch. Nếu khô, héo, quắt, đen thì đã thu hoạch từ lâu, quả không còn mới nữa.
Hạn chế ăn các loại rau thủy sinh vì nguy cơ nhiễm sán lá ruột rất cao. Các loại ấu trùng sán lá ruột sống bám vào một số cây mọc dưới nước như củ ấu, ngó sen, ngó khoai, rau muống, rau cần… Vì vậy, khi ăn các loại rau này, không được ăn sống mà phải nấu chín kỹ để phòng nhiễm sán là ruột.
Những rau củ có thể gây độc :
Giá đỗ : có thân mập, đầy và không rễ là loại đã hấp thu chất độc hại của thuốc trừ sâu, chất độc SHS có nguồn gốc từ Trung Quốc trong quá trình sinh trưởng để cây phát triển nhanh.
Gừng : gừng tươi bị dập nát sẽ rất dễ tạo thành chất độc tốt mạnh safrole tổn hại đến chức năng gan.
Cà chua : cà chua chưa chín có chất độc Solanum nigrum ăn sống càng nguy hiểm hơn vì nó gây buồn nôn, chóng mặt, chảy nước miếng…
Mộc nhĩ tươi : có chứa chất Porphyrin nhạy cảm với ánh sáng gây ngứa, viêm da, đau nhức, chứng phù thủng… Chỉ nên loại khô, ngâm trong nước nấu lên mới đảm bảo an toàn.
Hoa hiên tươi : có chứa chất Colchicine gây độc nặng sẽ hôn mê, nên xào, nấu hay phơi khô trước khi ăn.
5. Cách chọn thực phẩm chín
Với thịt chế biến sẵn (như thịt quay) phải thận trọng, chỉ nên mua ở những cơ sở có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo vệ sinh. Thịt lợn quay, vịt quay, chọn thịt có mùi thơm đặc trưng, thớ thịt săn khô dính sát vào da, thịt vẫn còn nóng và treo trong tủ kính. Cách chọn thực phẩm an toàn là không nên mua khi thấy màu da lợn đỏ lòe loẹt, treo lộ thiên, thịt bở, có mùi lạ.
Chỉ chọn mua lạp xưởng đựng trong bao bì đã được hút chân không của các nhà sản xuất đáng tin cậy, không nên mua lạp xưởng được treo cả dây, phơi bày ra nắng, gió bụi.
Còn bún, miến, phở cũng không nên mua loại có màu trắng trong hơn bình thường vì đã được dùng nhiều loại hóa chất tẩy trắng để tạo màu và làm cho chúng “thơm” hơn. Khi chúng được để qua đêm ở nhiệt độ thường mà không hệ bị chua, ôi thiu thì loại đó đã được thêm chất bảo quản sẽ gây tổn thương màng nhầy của dạ dày và thực quản. Chỉ nên mua loại trắng, vẩn đục thôi nhé !
6. Cách chọn thực phẩm đóng hộp
Chọn loại hai nắp hộp bị lõm vào, gõ vào có tiếng kêu “đanh”. Nếu nắp hộp phình ra, gõ vào tiếng kêu “bịch bịch” thì đồ hộp đã bị hỏng, đã bị lên men do vi sinh vật. Bạn có thể nhúng hộp vào chậu nước, tốt nhất nước 70-80 độ C, lấy tay đè xuống xem có bọt khí nổi lên không hoặc cho vào nước đun sôi, với đồ hộp còn tốt thì hai nắp sẽ phồng lên, nếu không thực phẩm đã bị rữa nát. Đồng thời không chọn mua đồ hộp mà hộp sắt đã bị gỉ.
Thực phẩm đóng hộp, đóng gói sẵn phải có nhãn ghi đầy đủ nội dung : tên sản phẩm, trọng lượng, các thành phần chính, cách bảo quản, sử dụng, nơi sản xuất chế biến, có số đăng kí sản xuất và còn thời hạn sử dụng. Trong thực phẩm, đặc biệt là các thực phẩm đóng gói, thường chứa những loại phụ gia như muối diêm, BHA và BHT…có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ lâu dài của bạn. Vì vậy, bạn nên đọc kỹ nhãn mác và mua thực phẩm dùng phụ gia càng ít càng tốt.
7. Chọn gạo
Gạo cung cấp cho ta chủ yếu là chất tinh bột. Tinh bột khi vào cơ thể, qua quá trình chuyển hóa sẽ tạo thành dạng đường (glucose) đơn giản, đây là dạng năng lượng chủ yếu cho con người.
Gạo mới sẽ giữ nguyên được hàm lượng dưỡng chất, không có các thành phần nấm mốc. Khi nhìn và sờ vào, gạo mới là hạt gạo khô, không bị ẩm mốc, các hạt gạo đều nhau, hình tròn hay dài tùy giống lúa, trong, không đục, không có mạt cám, không có màu sắc biến đổi. Nếu cắn thử thấy hạt gạo giòn, không vỡ vụn, ngửi có mùi thơm đặc trưng đó là gạo mới và ngon.
Luôn chọn loại gạo có nguồn gốc rõ ràng, gạo không đánh bóng. Một số loại tham khảo là gạo Nhân Thùy, Pamci, Hoa sữa…
8. Chọn nước mắm
Người tiêu dùng nên chọn các loại nước mắm có độ đạm cao từ cá, thường nước mắm có độ đạm từ 10 – 38 độ (tức là trong 1 lít nước mắm có từ 10 – 38g Nitơ). Thành phần của nước mắm bao gồm cá, muối, nước là chính. Với những loại nước mắm cổ truyền thường mặn vì bảo quản bằng muối, khoảng 20% muối. Nếu thành phần của nước mắm mà có nhiều chất phụ gia như chất tạo ngọt, chất màu, chất bảo quản… thì gọi là nước mắm pha chế, độ đạm rất ít.
9. Chọn dầu rán
Cách chọn thực phẩm an toàn là nên chọn loại dầu lỏng chứa nhiều Axit béo không no. Đây là những Axit béo cần thiết cho sức khỏe con người, đặc biệt là người cao tuổi và trẻ em. Tuy nhiên, trong quá trình sản xuất, các nhà sản xuất thường trộn lẫn các loại dầu với nhau nên người tiêu dùng có thể thử bằng cách mua một số loại dầu ăn có nhãn mác khác nhau và để dầu vào ngăn mát của tủ lạnh. Nếu chai dầu nào bị đông đặc toàn phần hoặc từng phần chứng tỏ loại dầu đó có chứa nhiều Axit béo no. Nhưng khi dùng dầu để rán, chiên thịt cá, chúng ta có thể dùng loại dầu này vì loại này chịu được nhiệt độ cao, ít bị cháy. Với loại dầu trong suốt và đồng nhất sẽ chứa nhiều Axit béo không no, có lợi cho sức khỏe hơn và nên dùng loại này để trộn salad, xào rau.
Tuy nhiên, hầu hết dầu rán tinh luyện trong siêu thị làm từ hạt đậu nành hoặc hạt hướng dương là hai loại đầu bảng về biến đổi gen. Dầu tinh luyện cũng không tốt vì trải qua quá trình bóc tách, khử mùi… với vô vàn hóa chất khác nhau có hại cho sức khỏe. Thay vào đó, hãy mua dầu ép thủ công về sử dụng trong gia đình như dầu lạc, dầu vừng. Dầu lạc có nhược điểm là hơi khói nhưng nếu rán nhỏ lửa, có kiểm soát thì hoàn toàn khắc phục được. Ngon nhất là mua dầu lạc từ vùng Nghệ An hoặc Quảng Nam, Đà Nẵng và đặc biệt là dầu lạc làm từ lạc sẻ (loại lạc cổ, hạt bé, thơm ngon). Tốt nhất nên hạn chế món ăn dùng đến dầu và tăng các món hấp, luộc.
10. Chọn gia vị
Đường thô như đường thốt nốt, đường mật mía… được khuyên nên dùng, cũng như một số loại sirô được chiết xuất và mật ong nguyên chất. Đường chiết xuất từ mía thì có đường đỏ (nên dùng), đường vàng không tinh luyện hoàn toàn (có thể dùng), đường trắng (tinh luyệt từ đường vàng – hạn chế sử dụng). Tuy nhiên, mức độ sử dùng chỉ nên vừa phải sẽ tốt cho sức khỏe hơn.
Có nhiều ý kiến nói không với mì chính (bột ngọt) tuy nhiên quốc tế vẫn cho phép, Việt Nam vẫn đưa vào loại thực phẩm an toàn, các chuyên gia đảm bảo mì chính không có hại nếu dùng với liều lượng thấp vì giá trị dinh dưỡng của mì chính bằng 0 nghĩa là mì chính chỉ giúp tạo độ ngọt cho thức ăn, tuyệt đối nó không phải là chất dinh dưỡng. Và dĩ nhiên thương hiệu của Nhật Bản sẽ đáng tin tưởng hơn khi sử dụng.
Muối Iốt được khuyên dùng hơn các loại muối khác, tiếp theo là muốn tinh đã loại bỏ tạp chất và muối thô tự nhiên (muối thô để ướp cá, muối dưa, làm nước mắm,…). Chọn mua muối Iốt và muối tinh tốt nhất cần nguồn gốc rõ ràng, thương hiệu uy tín, bao bì và hạt muối sạch đẹp vẫn tốt hơn loại chứa nhiều bụi, bao bì tèm nhem không chuyên nghiệp. Loại muối có độ mặn thấp là muối biển tự nhiên có nhiều khoáng chất hơn sẽ tốt cho sức khỏe.
An toàn sức khỏe luôn là trên hết. Việt Nam đang có tỉ lệ người chết vì ung thư đứng top 2 thế giới trên tổng số 172 quốc gia được xếp hạng. Quan tâm sức khỏe bản thân và gia đình nhiều hơn bạn nhé !