Đẹn (nhiệt miệng) hay còn gọi là áp tơ, là những vết loét có hình tròn, hình bầu dục, ô van,…, màu trắng nổi lên trên bề mặt của niêm mạc miệng, môi. Đó là những vết loét gây đau đớn, đặc biệt là khi ta để thức ăn mặn, cay nóng, chua chạm vào đẹn. Khác với tưa lưỡi ở trẻ em (loét miệng do nấm Candida), đẹn (nhiệt miệng) không do nấm mà do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên. Nguyên nhân thường gặp nhất là thời tiết nóng nực, chúng ta ăn nhiều thức ăn, thức uống cay hoặc nóng như nước ngọt có gas, nước tăng lực, một số loại trái cây như xoài, ớt, nhãn,…Nguyên nhân tiếp theo là do việc vệ sinh răng miệng không tốt dẫn đến sự phát triển của vi khuẩn gây viêm loét miệng. Đẹn cũng có thể xuất hiện nếu cơ thể không được cung cấp đầy đủ một số vitamin như: vitamin PP, vitamin C, vitamin B6.
Tỷ lệ mắc đẹn khá cao. Theo thống kê, có khoảng trên 20% dân số bị nổi đẹn. Trong đó, khoảng 2% bị nổi đẹn thường xuyên. Đẹn kéo dài trung bình 5 -7 ngày nhưng cũng có thể lâu hơn ở những người có thể trạng suy kiệt, tiêu đường, nghiện rượu, dùng thuốc kháng viêm kéo dài. Đẹn gây khó chịu, đau rát, dẫn đến ăn uống kém, mệt mỏi, làm việc giảm hiệu quả. Nhiều trường hợp ghi nhận bị trầm cảm vì nổi đẹn thường xuyên.
Thông thường mỗi khi bị nổi đẹn, người ta tìm mọi cách để đẹn lặn càng nhanh càng tốt, có cách đúng nhưng cũng có những cách sai làm cho đẹn tồn tại lâu hơn. Sau đây là 10 cách trị đẹn miệng, hay nói đúng hơn là 10 bước chữa đẹn tùy vào mức độ từ nhẹ đến nặng để mọi người tham khảo. Nếu bạn bị đẹn ở mức nào thì hãy áp dụng cách chữa đẹn tại mức đó sẽ thấy được hiệu quả bất ngờ.
1. Đánh răng thường xuyên hơn
Không bôi gì lên đẹn, không uống bất kỳ loại thuốc nào. Đây là biện pháp đơn giản nhất dành cho người mới bị nổi đẹn lần đầu. Bằng việc đánh răng thường xuyên hơn (trên 2 lần/ngày) sẽ giúp hạ nhiệt miệng, loại bỏ nhiều vi khuẩn gây bệnh trong miệng và giúp đẹn mau lành. Đồng thời, trong thành phần của kem đánh răng có chứa tinh chất bạc hà, chất tạo mát làm dịu nhẹ sự đau đớn do đẹn gây ra. Theo nhiều khảo sát, tỷ lệ hiệu quả của biện pháp này là 15 – 20 %.
2. Súc miệng
Súc miệng với nước sô đa, nước chè xanh hoặc các thuốc súc miệng có bán trên thị trường như P/S, Colgate, Listerine,… hoặc đơn giản là súc miệng thường xuyên với nước muối sinh lý cũng là một biện pháp tương tự như đánh răng. Nếu bạn bận nhiều việc và không có thời gian đánh răng nhiều lần trong ngày thì có thể súc miệng để môi trường bên trong miệng được thanh lọc, giảm cảm giác đau do đẹn và giữ vệ sinh răng miệng. Trong thành phần của nước sô đa hoặc các thuốc súc miệng có chứa chất sát khuẩn có tác dụng giúp đẹn mau lành. Phương pháp này đạt hiệu quả 15 – 30 %.
3. Uống nước mát
Bởi vì nguyên nhân nổi đẹn là do cơ thể nóng bức, tăng nhiệt. Vì vậy, thanh nhiệt, làm mát cơ thể là một trong những biện pháp điều trị toàn thân giúp đẹn mau lành. Uống các loại thức uống thanh mát cho cơ thể như nước dừa, nước rau má, nha đam, rễ tranh,… sẽ rất có hiệu quả, đặc biệt trong những ngày nắng nóng. Đồng thời, hạn chế việc nổi đẹn tái đi tái lại. Uống nhiều nước mát còn giúp đẹp da, giúp hạ nhiệt miệng và hạn chế những bệnh về răng miệng. Hiệu quả của phương pháp này đạt 20 – 40%.
4. Ăn đồ mát
Bên cạnh việc uống nước mát, thì ăn đồ mát cũng có hiệu quả tương tự. Ăn những loại thức ăn thanh nhiệt cơ thể như đu đủ, rau xanh (rau diếp cá, rau ôm, cải xanh, mồng tơi,…), dưa gang, rau câu, rong biển,…sẽ giúp mau hết đẹn, lợi tiểu, tiêu hóa tốt, giảm stress trong mùa nóng. Hiệu quả của phương pháp này là 25 – 40%.
5. Tăng cường vitamin C
Nếu như bạn bị đẹn mà sau nhiều ngày ăn uống đồ mát vẫn không giảm, hoặc nổi nhiều đẹn cùng một lúc, hoặc đẹn to thì cơ thể bạn đã có dấu hiệu thiếu vitamin C. Cần phải cung cấp, tăng cường vitamin C cho cơ thể bằng việc ăn những loại trái cây giàu vitamin C như cam, chuối, táo, chanh, ổi, cà chua, quýt,…Hoặc mua viên thuốc bổ sung vitamin C tại các nhà thuốc. Hiệu quả của phương pháp này là 25 – 50%.
6. Thuốc nước
Từ biện pháp này trở đi là dành cho những trường hợp nổi đẹn mức độ trung bình đến nặng như: nổi đẹn thường xuyên, nổi nhiều đẹn, nổi những đẹn to, đẹn lâu lặn (hơn 1 tuần), đẹn không đáp ứng với việc ăn uống đồ mát. Thuốc nước thường được sử dụng để điều trị đẹn là dung dịch Natri Borat có bán tại các tiệm thuốc (tên thị trường là Denicol). Đây là loại thuốc không những có tác dụng trị nhiệt miệng mà còn trị tưa lưỡi (nấm miệng) ở trẻ em. Hiệu quả của phương pháp này là 30 – 60%.
7. Thuốc thoa trị đẹn
Nếu như dùng thuốc nước không hiệu quả, bạn có thể tìm đến thuốc thoa chủ trị đẹn miệng. Thuốc có chứa các thành phần kích thích quá trình lành đẹn, ngoài ra còn chứa chất gây tê, chất giảm đau giúp làm dịu những cơn đau đớn do đẹn gây ra. Thoa thuốc ngày 4-5 lần sẽ giảm các triệu chứng khó chịu của đẹn. Thông thường là những loại thuốc gel có bán tại các nhà thuốc như: Kamistad gel, Daktarin, Orrepaste,…Hiệu quả của biện pháp này đạt trên 60%.
8. Thuốc tán
Theo nhiều khảo sát và thống kê, những loại thuốc tán (thuốc Đông y) chuyên trị đẹn lại rất có hiệu quả, vừa giúp giảm nhiệt miệng, vừa giúp đẹn mau lặn, đồng thời cũng có tác dụng kháng khuẩn, giảm sự nặng mùi của hơi thở. Hiện tại, ở các tiệm thuốc Đông y có bán các loại thuốc tán trị đẹn như Hầu phong tán, Hầu khoa ngọc dịch đơn,… Dùng thuốc tán rơ lên những vị trí nổi đẹn 2-3 lần/ngày trong 3-4 ngày sẽ có hiệu quả nhanh chóng. Phương pháp này đạt tỷ lệ thành công từ 50 – 80%.
9. Thuốc ức chế miễn dịch
Dùng thuốc ức chế miễn dịch trong những trường hợp đẹn kháng trị, mức độ nặng. Phương pháp này không khuyến cáo chúng ta tự điều trị tại nhà, mà cần phải có sự hướng dẫn của y bác sĩ. Những người dễ bị đẹn kháng trị như: người bệnh tiểu đường, bệnh lao, nghiện rượu,…Ở những đối tượng này, đẹn dễ nổi, tái đi tái lại và tồn tại lâu, có thể trên 2 tuần. Các thuốc ức chế miễn dịch được sử dụng như corticoid, methotrexate, cyclosporin,…Tuy nhiên, ở những người bị đẹn mức độ nhẹ đến trung bình, nếu vì lý do nào đó cần thiết muốn đẹn lặn nhanh chóng thì cũng có thể áp dụng phương pháp này, nhưng tuyệt đối phải hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thuốc ức chế miễn dịch. Hiệu quả của phương pháp này đạt 80 đến trên 90%
10. Công nghệ cao
Đây là bước cao nhất để điều trị đẹn. Sử dụng nguồn điện lạnh để đốt những vết đẹn cứng đầu nhất, không thể chửa khỏi bằng 9 biện pháp nêu trên. Tuy nhiên, từ trước đến nay, tỷ lệ người bị đẹn phải điều trị bằng phương pháp này chiếm rất thấp, dưới 0,1%. Hầu hết những trường hợp loét miệng khó lành là do ung thư, không phải đẹn nên bệnh được điều trị theo hướng của một bệnh ung thư thể loét. Hiệu quả trị đẹn của phương pháp công nghệ cao này cấp xỉ 100%. Sau khi đốt lạnh, đẹn sẽ lặn hoàn toàn nhưng không có nghĩa là đẹn sẽ không tái phát.
Nói chung, việc nổi đẹn miệng là một điều không ai muốn nhưng khó tránh khỏi. Để hạn chế nổi đẹn, chúng ta nên giữ vệ sinh răng miệng, giữ cơ thể được thanh mát, ăn uống đầy đủ chất, hạn chế thức ăn, thức uống giàu nhiệt lượng. Khi đã bị nổi đẹn thì tùy vào mức độ mà chọn phương pháp điều trị thích hợp, đừng để việc nổi đẹn ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống và chất lượng công việc.